به باور کارشناسان افزايش تعداد دعواهاي خياباني افزايش موارد ضرب و جرح، گرايش روزافزون به استفاده از سلاح سرد و حوادث روزانه اي که در سطح شهرهاي کوچک و بزرگ همه ما شاهد آن هستيم، به خوبي نشان مي دهد که آستانه تحمل افراد پايين آمده است.

جامعه شناسان مي گويند گسترش وسايل ارتباط جمعي، افزايش دامنه نيازها و تامين نشدن همه آن ها، رشد طبقه متوسط و محدوديت ها و محروميت هاي اين قشر ازجمله عوامل موثر در شکل گيري و بروز پديده ناهنجار پرخاشگري است. روان شناسان نيز خشونت را نوعي واکنش نسبت به محروميت و ناکامي در تامين نيازهاي فردي و اجتماعي فرد تعريف مي کنند، درباره چرايي گسترش خشونت با ۲ تن از کارشناسان گفت و گويي ترتيب داده ايم که در پي مي آيد.

مهارت حل مسئله و کنترل خشم به مانند ديگر آموزش هاي مهارت زندگي بايد از نهاد خانواده آغاز شود.

دکتر شهرام ناصري روان پزشک و مشاور خانواده در گفت وگو با خراسان تصريح مي کند: ۲ اصل مهم که بايد توسط والدين در تربيت کودکان لحاظ شود، آزادي بيان و پرهيز از هرگونه خشونت است، به عبارت ديگر کودک بايد بداند پاسخ کلام، فقط کلام است و هيچ کس حق ندارد براي پاسخ گويي از حربه ديگري استفاده کند. دامنه رفتار خشن هم بايد تعريف مشخصي داشته باشد يعني حتي لمس کردن ممکن است مصداق خشونت عليه فردي باشد.

برخلاف تصور عموم مردم خشونت و رفتار پرخاشگرانه فقط ضرب و جرح و کتک کاري نيست بلکه حتي لمس کردن ديگران بدون اجازه از مصاديق خشونت است . اين نکته را بسياري از والدين نمي دانند و بديهي است که آموزشي هم به کودکان نمي دهند. بنابراين تعريف خشونت از لمس کردن شروع مي شود و تا کتک کاري و درگيري فيزيکي ادامه پيدا مي کند. متاسفانه اين باور در بسياري از خانواده ها رايج است که «هر وقت از نظر کلامي کم آوردي مي تواني از زورت استفاده کني»؛ اين امر در جامعه نيز نمود پيدا کرده است. براين اساس است که والدين وقتي حرف بدي از کودک مي شنوند به جاي نشان دادن واکنش صحيح او را مي زنند و در واقع اولين معلم خشونت کودک مي شوند، بي توجهي در چنين مواقعي و تشويق کودک به هنگام درست صحبت کردن بهترين راهکار براي حذف رفتار زشت اوست. بنابراين داشتن مهارت فرزندپروري و الگوي صحيحي که والدين در اختيار کودک قرار مي دهند، در نهاد خانواده يک اصل است.

از سوي ديگر مثلث ناکامي، محروميت و پرخاشگري در ارتباط مستقيم با هم است. بدين معنا که محروميت و برآورده نشدن به موقع نيازهاي فرد باعث مي شود که فرد احساس ناکامي کند و به پرخاشگري روي آورد.

وقتي فردي چيزي بخواهد و به آن نرسد ممکن است به پرخاشگري روي آورد. نکته اين جاست که ناکامي يک احساس طبيعي است و حتي باعث مي شود فرد براي تامين آن چه مدنظر اوست تلاش بيشتري کند اما برخورد نادرست با احساس ناکامي و نداشتن مهارت حل مسئله و کنترل خشم، باعث پرخاشگري مي شود. مانند آن چه در فرهنگ ما جاري است. از سوي ديگر پرخاشگري هم به خودي خود بد نيست مثلا دادگاه صحنه پرخاشگري ۲ گروه در چارچوب قانون به شکل مدني است بعضي ورزش ها مانند ورزش هاي رزمي هم نوعي پرخاشگري محسوب مي شود که البته داراي چارچوب مشخص و معين است. آن چه پرخاشگري را آسيب زننده و خشن مي کند توسل به زور و استفاده از قدرت براي کسب سلطه يا تامين خواسته فرد است. مهارت کنترل خشم يا پرخاشگري بايد از کودکي به بچه ها آموزش داده شود تا در بزرگسالي بتوانند در جامعه از خشونت ورزيدن نسبت به ديگران اجتناب کنند. وقتي پدر و مادري بلد نيستند خشم خود را کنترل کنند چگونه مي توان توقع داشت که نوجوان خانواده سابقه درگيري و دعوا و کتک کاري با همسالانش را نداشته باشد. نکته اين جاست که خشم و پرخاشگري به خودي خود منفي نيست اما شيوه تخليه آن بايد صحيح و علمي باشد و اگر فردي از کودکي بداند که حق ندارد نسبت به هيچ کس خشونت بورزد، در جامعه هم بدون شک نسبت به ديگران خشونت نخواهد ورزيد.

خشونت در اجتماع

خشونت در سطح اجتماع زماني افزايش مي يابد که در خانواده مهارت هايي که ذکر شد، ناديده گرفته شود و الگوي مناسبي در اختيار افراد قرار نگيرد.

از سوي ديگر گسترش رسانه هاي جمعي و تماشاي فيلم ها و بازي هاي خشن در گرايش به خشونت نقش دارد. وي با تاييد اين نکته ادامه مي دهد: هويت جمعي يکي از دلايل افزايش خشونت است. به عنوان مثال فردي که خود را آبي يا قرمز مي داند در صورت مواجهه گروه با ناکامي، با اين که منافع فردي اش لطمه نديده است ميل به پرخاشگري پيدا مي کند. هويت جمعي افراد در صورتي که مثبت و همراه با رفتارهاي مسالمت جويانه باشد مثبت تلقي مي شود و بايد تقويت شود اما محصور کردن و در تنگنا قرار دادن هويت فردي نيز مي تواند در ميل به پرخاشگري موثر باشد. دقت کنيد که همه ما به هويت فردي نياز داريم. بدون شک تنوع در آفرينش، جزو حکمت خداوند محسوب مي شود و انسان براي رشد و دست يابي به کمال و تعالي به تنوع نياز دارد. اگر تمام انسان ها شبيه هم بودند، ادامه زندگي و حيات بي معنا مي شد پس هر وجودي واجد معنايي بي بديل است که براي عينيت بخشيدن به آن به حيات ادامه مي دهد. از سوي ديگر گرايش به پرخاشگري زماني بروز پيدا مي کند که فرد دچار خودشيفتگي شده باشد. وي به هنگام اعمال خشونت تصور مي کند همه حق با او و همه باطل نزد طرف مقابل است. اين نگرش در فرد بسيار خطرناک است و در سنين جواني قابل رفع نيست. احترام گذاشتن به ديگران مهارتي است که از کودکي بايد آموزش داده شود. هم چنين دکتر مصطفي اقليما رئيس انجمن علمي مددکاري اجتماعي ايران در تشريح دلايل افزايش خشونت در جامعه به خراسان مي گويد: اگر ريشه تمام آسيب هاي اجتماعي، بزه ها، پرخاشگري و کودک آزاري را بررسي کنيم در مي يابيم که در گذشته تا به اين حد با پديده هايي مثل دختران فراري يا کودکان خياباني رو به رو نبوديم. طي سال هاي گذشته فقر اقتصادي، افزايش طلاق و افزايش طلاق عاطفي باعث تلنبار شدن هيجانات منفي در افراد شده است به نحوي که وقتي فرد نمي تواند انرژي منفي اش را تخليه کند به پرخاشگري و اعمال خشونت رو مي آورد و اين مسئله بسيار طبيعي است. دکتر اقليما با تاييد اين نکته که برخي معتقدند اين ديدگاه بسيار منفي و بدبينانه است، تصريح مي کند: به عقيده من اين نگرش بيش از اين که بدبينانه باشد، واقع بينانه است. نکته اين جاست که در اعمال خشونت يا گرايش به پرخاشگري نبايد فرد را زير سوال برد، بلکه بايد جامعه را زير سوال برد. به عبارت ديگر وقتي فردي قاتل مي شود نبايد فقط او را مقصر شناخت بلکه بايد علل و عواملي را که او را به سمت قاتل شدن سوق داده است شناسايي کرد؛ زيرا هيچ کس قاتل به دنيا نيامده است. اين شرايط فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است که افراد را به سوي بزه، قتل، خشونت يا هر آسيب اجتماعي ديگري سوق مي دهد. به گفته وي در شرايطي که جامعه ما تحت تاثير عوامل مختلف، با چالش هاي بسياري رو به رو شده است بايد منتظر سير صعودي آسيب هاي اجتماعي و افزايش گرايش به خشونت باشيم. در همين حال دکتر سعيد مدني آسيب شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعي يکسونگري نسبت به افزايش خشونت در جامعه را رد و تاکيد مي کند: با اتکا به شاخص هاي آسيب شناسي نمي توانيم وضعيت جامعه امروز ايران را بررسي کنيم. درست مثل اين که در مقاطعي رفتار خشني را از يک فرد ببينيم و نتيجه بگيريم که او فرد خشني است در حالي که براي قضاوت درباره رفتار و شخصيت افراد بايد کل رفتارهاي آن ها را شناخت و ارزيابي کرد. در عين حال بايد به روند مطلوب شاخص هاي مثبت اجتماعي هم پرداخت. افزايش نرخ باسوادي، گسترش تحصيلات تکميلي، افزايش دانش اجتماعي مردم، تغيير نگرش نسبت به نهادها، قدرت و دولت همه نتايج و پيامدهاي گذار از سنت به مدرنيته و حاصل تحولات اجتماعي دهه اخير در ايران است. در واقع بايد تمامي اين مولفه ها را کنار يکديگر قرار دهيم تا بتوانيم وضعيت موجود را ترسيم کنيم به نوشته عصر ايران وي ادامه مي دهد: اتفاق بدي که مي افتد اين است که موارد خشونت بار پر سر و صدا علني مي شود و اتفاقات مدني و صلح جويانه مردم کمتر منعکس مي شود. نگاه علمي تکليف مي کند که تمام اين ابعاد را با هم ببينيم.

در يک ارزيابي کلي بايد اذعان کرد که جامعه ايران دچار تغييرات اجتماعي شده است اين تغييرات از يک طرف به يک خواست عمومي براي تغيير منجر شده است و از يک سو چون پاسخ مناسبي به آن داده نمي شود پيامدهاي منفي اجتناب ناپذيري را در جامعه خواهد داشت. اين جاست که کارشناسان مي گويند اگر سياست هاي اجتماعي مناسبي براي مواجهه با اين تغيير و برخورد با آن وجود داشته باشد، جامعه روند رو به پيشرفتي خواهد داشت.
احساس افراد لحظه هاي زندگي را رقم مي زند

لحظه اي خوش است که ما احساس خوب و خوشي داشته باشيم و لحظه اي بد است که ما احساس بدي داريم. دکتر ليلا خواصي روان پزشک با تاکيد بر اين که بايد ياد بگيريم در زمان حال زندگي کنيم اظهار داشت: متاسفانه براساس عادت هاي نادرست بيشتر لحظه هاي حال افراد در غم گذشته و ترس از آينده از دست مي رود. وي ذهن خلاق را لازمه زندگي در زمان حال دانست و ادامه داد: ما هميشه نسبت به نو شدن واکنش منفي داريم و کمتر از خود خلاقيت نشان مي دهيم. وي ادامه مي دهد: هميشه فکر مي کنيم که اگر در جايي لحظه اي خوش بوده ايم بايد دوباره همان شرايط را با همان امکانات فراهم آوريم تا شادي را دوباره تجربه کنيم در حالي که همه امکانات در زمان حال است و از همان بايد براي شاد زيستن و لذت بردن از زندگي استفاده کرد.

کدخبر‌: 90082143